A long long way... (NL)

… Zo long dat ik eergisteren een stuk met de bus afgelegd heb. Het is nu woensdag 16 augustus. Op de een of andere manier kwam ik niet echt verder. Na dat niet alledaagse Guesthouse aan de grens fietste ik naar het westen, naar Suomussalmi. Daar bezocht ik het Winteroorlogsmuseum en een heel indrukwekkend monument. Vertel ik straks nog over.

Daarna zou ik dus weer verder fietsen maar hoe ik ook puzzelde en heen en weer zocht, ik kon geen overnachtingsmogelijkheid vinden binnen ‘mijn’ afstand - zo tussen de 50 en 70 km is bij zo’n Zevenheuvelenweg en mijn zware pakezel wel genoeg voor mij. Ook niet via een omweg, en ook niet met de hulp van een alleraardigste jonge vrouw bij de vvv (ik was weer eens in een wat grotere plaats). En wild kamperen, ja, kan wel, kwa veiligheid zeker, maar lijkt me met z’n tweeën toch wat romantischer. De bus leek me wel een goed alternatief. Ik had eerst een bus richting binnenland naar Kajaani, de hoofdstad van de regio Kainuu, daarna overstappen naar Kuhmo, dat weer meer naar het oosten ligt. Hier zit ik nu, op een prachtige plek op de Kalevala-Camping aan een van de 1000 meren.

Kuhmo, ongeveer 100 km zuidelijk van Soumussalmi, is een klein stadje, zo rond 8000 inwoners, met heel veel water eromheen en, zo te lezen maar helaas niet te zien (de meeste evenementen vinden denk ik plaats in juni/juli), met een levendige culturele scène, b.v. een jaarlijks groot internationaal kamermuziekfestival, en wat ik bijzonder jammer vind om het gemist te hebben, een week lang een ethno music festival. De foto’s die ik daarvan zie, laten mijn hart sneller kloppen. Misschien volgend jaar? Kuhmo is dit jaar gekozen tot Fins-Oegrische culturele hoofdstad. Fins-Oegrische talen worden behalve in Finland ook gesproken in b.v. Estland, Hongarije en Rusland.

Deze streek – ook waar ik de afgelopen week in ‘rondgehangen’ heb - houdt me blijkbaar ‘gevangen’, er is zo veel te zien en te beleven. Ook erg interessant hier in Kuhmo: Juminkeko, een informatiecentrum over de Kalevala, het nationale epos van Finland, en over de Karelische cultuur. Ik ben namelijk nu in Karelië (nadat ik Lapland verlaten had), dat is een historische regio, waar oorspronkelijk het Fins-Oegrische volk woonde. Het huidige Karelië ligt grotendeels in Rusland, een klein deel in het oosten van Finland. De Fins-Russische grens door Karelië werd tijdens de Tweede Wereldoorlog een paar keer heen en weer geschoven.

Morgen ga ik dat informatiecentrum bezoeken. Het gebouw is een voorbeeld van moderne architectuur van hout. Ontworpen door de blijkbaar internationaal bekende architecten Mikko Heikkinnen en Markku Komonen. Grappige ontdekking trouwens: Google zegt dat Juminkeko ‘ik zit vast’ betekent. Van ‘gevangen’ gesproken…

In mijn vorige bericht noemde ik Rauni en Heikki, een stel iets jonger dan ik schat ik, bij wie ik een paar nachten een kamer gehuurd heb. Hun huis, tevens het ouderlijk huis van Rauni, staat op een enorm terrein, met een lange oprijlaan. Zo zien ze er meestal uit, de huizen die ik langs de weg zie. Voor aan de weg een brievenbus, daarachter een grote binnenplaats of oprijlaan, en helemaal achteraan een paar gebouwen. Of, zoals eerder genoemd, aan het begin van een bospad een paar brievenbussen, in dat geval liggen de huizen dieper in het bos ‘verstopt’. Wat je ook vaak ziet, brievenbussen bij sommigen van de talrijke bushaltes aan de asfaltweg. Ik zag een keer iemand met een tractor zijn post ophalen bij de bushalte.

De accommodatie, waar ik mocht verblijven op het terrein van Rauni en Heikki, heette Matkalaisen Pirtti (zoiets als ‘de vrolijke reiziger’). Het ligt aan een meer en is het grootouderlijke houten huis van Rauni, waar ze jaren aan werk, liefde, geduld, commitment en geld in gestoken hebben om het te verbouwen en te vernieuwen. Dat is te zien en te voelen, en ik was dan ook meteen verkocht. Je kunt er met z’n achten in wonen, ik zie me wel terugkomen met een paar mensen… Er is, hoe kan het ook anders, een sauna, twee zelfs, beneden bij het meer hebben ze nog een beachsauna gebouwd!

Finland en sauna, dat cliché klopt volgens mij helemaal. Hier hebben ze echt in elk hutje een saunaatje, op elke camping waar ik kwam was er een. Hier hoort het bijna bij het dagelijkse leven, het is geen apart iets zoals bij ons (wat ga je vandaag doen? Ik ga naar de sauna). Ik ben eigenlijk niet zo’n saunaliefhebber maar hier ben ik er al een paar keer geweest, en ik moet zeggen, zo langzamerhand begrijp ik het een beetje.. :-)

Het is werkelijk een heerlijke plek in Matkalaisen Pirtti. En toen er een regendag aankwam was de beslissing snel gemaakt om een dag langer te blijven. Rauni en Heikki bieden aan, me mee te nemen naar ‘de stad’, dat is Suomussalmi, ongeveer 70 km naar het zuiden, want Rauni heeft een acupunctuur afspraak. Stel je voor, 140 km rijden voor 35 minuten behandeling! Bij deze gelegenheid worden er natuurlijk ook flink boodschappen gedaan, en getankt. Maar niet zomaar de tank van de auto volgegooid. Er wordt een aanhangwagen vastgekoppeld, waar 450 l benzine in passen… Nu weet ik ook, waarom ik veel auto’s met een zelfde soort aanhangwagen zie. Op de terugweg rijden we een ommetje omdat ze mij nog een speciale plek willen laten zien: Het Stille Volk. Op een grasveld staan bijna 1000 figuren, soort vogelverschrikkers. een idee van danser en choreograaf Reijo Kela. Jullie zien het op de foto’s (die jullie zo gauw mogelijk krijgen). Ondertussen zo bekend dat er ook een gezellige horecagelegenheid bij is gekomen. Een leuke dag, met twee leuke mensen!

Maar zo vredig en rustig het daar nu is, zo gewelddadig en bloedig was het in deze streek in de zogenaamde Winteroorlog, van 30 november 1939 tot 13 maart 1940. Toen vielen de Sovjetstrijdkrachten Finland binnen, in het smalste deel van het land, om in zo kort mogelijke tijd het noorden van het zuiden te scheiden, wat niet gelukt is. Rauni vertelde dat de Finnen, voordat ze gingen vluchten, hun eigen huizen in brand staken, zodat de Sovjets in de strenge winter nergens konden verblijven. Ook haar grootouders deden dat. Hoe zwaar moet dat geweest zijn, je zelf gebouwde huis in brand steken, alles achterlaten, en dan met vrouw en zes kinderen vluchten. Een verhaal zoals duizenden en duizenden in elke oorlog, zeker, maar des te belangrijker om niet te vergeten. De grootouders keerden na de Winteroorlog terug en gingen opnieuw een huis bouwen, tussen de oorlogen, zoals Rauni zegt. In Suomussalmi vond een belangrijke veldslag plaats, de Slag bij Suomussalmi. Hier getuigen het Winteroorlogsmuseum en het monument van, dat ik in het begin noemde. En nog tal van andere monumenten langs de 17 km lange weg naar het oosten, met aan het einde het grenswachtmuseum (en daarnaast het beroemde guesthouse…).

Kunnen jullie nog volgen? Ik zei dat ik het monument zo indrukwekkend vond. Het is een enorm groot veld met een enorm aantal grote stenen (ik heb ergens gelezen meer dan 20 000, maar het zouden er zomaar nog meer kunnen zijn) en in het midden het monument dat zijn vleugels spreidt over het stille veld. Bovenin hangen 105 metalen plaatjes – voor elke dag van de winteroorlog één – die in de wind zachtjes rinkelen, en zo aan de krankzinnigheid van de oorlog herinneren. Voor elke dode soldaat liegt er een steen, en dat is het bijzondere, voor zowel de Finse als de Sovjet soldaten. Misschien komen we ooit zover, dat we met z’n allen gezamenlijk alle slachtoffers van alle oorlogen herdenken… deze gedachte gaat door mijn hoofd… 20 jaar geleden, toen werd het monument opgericht, zag het er hoopvoller uit dan nu, helaas.

Ik wil nog kort ingaan op het vervolg van de oorlog, daarna stop ik voorlopig met de Tweede Wereldoorlog! Het was mij namelijk niet zo duidelijk hoe de rol van Finland nou precies was. Na de winteroorlog volgden er nog twee fases zou je kunnen zeggen, de Vervolgoorlog (juni 1941 – september 1944) waar Finland als wapenbroeder met nazi-Duitsland vocht tegen de Sovjet-Unie, om de verloren gebieden te heroveren. Uitgeput, moe gestreden en kansloos tegen de overmacht van de Sovjet-Unie (van de Duitsers konden ze ook geen hulp meer verwachten) ondertekende Finland een wapenstilstandsverdrag met Moskou. Deze hield o.a. de verplichting in, dat Finland binnen 14 dagen de Duitse troepen moest dwingen zich terug te trekken. Daarop volgde de zogenaamde Laplandoorlog (september 1944 – april 1945), want dat ging natuurlijk niet zonder geweld. Ik noemde het al in een eerdere bericht, bij het terugtrekken pasten de Duitse strijdkrachten de tactiek van de verschroeide aarde toe, en werden er grote delen van Lapland vernietigd. Bijzonder in Lapland (in het Fins gedeelte) waren er veel Duitsers, rond de 200 000, en er woonden ongeveer 180 000 Finnen. Nadat ze dus drie jaar lang zij aan zij geleefd en gevochten hadden – er ontstonden uiteraard ook vriendschappen en liefdes – werden ze van de ene dag op de andere vijanden van elkaar. Dat komt trouwens in de roman “Lempi” ook indringend tot uitdrukking vind ik.

Ja, en ondertussen is het alweer zondagavond, 20 augustus. Ik heb nog een keer een stuk met de bus gedaan, is ook erg leuk (commentaar van zoon Frederik: Klinkt goed, lekker bussen op je fietsreis). Een iets kleinere bus, mijn fiets past met duwen en trekken nét in de kofferbak achterin, en hup, daar gaan we, in een vlug tempo op verharde en onverharde wegen [Ik heb ondertussen geleerd, dat ik op onverharde wegen even moet stoppen en de ogen dichtdoen, als er een auto langskomt. Veel aangenamer dan telkens de zandkorreltjes onder mijn contactlenzen vandaan halen…] Ik ben in het begin de enige passagier, ergens halverwege stapt er nog iemand in. In een oogwenk (gevoeld) zit ik twee fietsdagtochten verder! Maar gisteren en vandaag heb ik weer gefietst, met weer twee originele onderkomens aan het eind van de dag. Gisternacht is de berenjacht begonnen, wat ik natuurlijk niet wist. En hier in deze streek leven blijkbaar zo veel beren dat de jagers uit de hele omgeving komen, en alle hutten ‘bezetten’… haha.. Het is trouwens in Finland allemaal uitstekend geregeld en geordend wat betreft de jacht, en het lijkt ook goed te werken. Iemand vertelde, dat er hier 11 beren geschoten mogen worden. In ieder geval was er in een soort schuur een kamertje, waar ik kon slapen (ook weer op zo’n groot terrein met meerdere gebouwen). De schuur, en daarmee ook de kamer, waren zo schots en scheef, dat de deur nauwelijks meer dicht ging, en als je van de bank opstond, verloor je bijna je evenwicht, ik overdrijf niet! Maar wat maakt het uit, ik had een dak boven mijn hoofd en sliep goed. Heel lieve, aardige mensen (we konden alleen via Google met elkaar praten), ik mocht in hun grote keuken koffie maken, en vanochtend bij het afscheid gaf me de vrouw een paar zelf gebreide sokken.

Ik maak regelmatig zulke hartverwarmende dingen mee, dat ik volschiet. Laatst heb ik een hotelletje opgebeld en naar de goedkoopste kamer gevraagd. De (vermoedelijke) eigenares zei, dat het werkelijk een heel klein kamertje was. Ik vond het goed. Kom ik daar (er was niemand meer, ik kwam via een code binnen)… een echt grote kamer! De volgende ochtend schreef ik haar een berichtje over mijn vermoeden.. Ja, schreef ze terug, ‘I wanted to make you feel good’. Toen rolden er ook wel een paar tranen over mijn wangen. Daarbij hadden we elkaar niet eens gezien! Misschien word je ook ontvankelijker en gevoeliger voor dit soort lieve, menselijke gebaren, als je alleen reist. Het is natuurlijk ook mogelijk dat de mensen een beetje medelijden hebben met de oudere dame, die zo helemaal alleen rond moet fietsen :-) Oja, nog zoiets leuks: de reddende engel, toen op zo’n grindweg mijn waterdichte box open geschud werd, waar ik een beker yoghurt van een halve liter veilig opgeborgen had, die helaas ook geen weerstand kon bieden tegen het constante schudden … En omdat mijn fietstassen uiteraard ook waterdicht zijn, merkte ik het pas toen ik etenspauze wilde houden. Nou ja, je kunt je het tafereeltje waarschijnlijk voorstellen. Gelukkig was ik in de buurt van een huis, en was er iemand buiten aan het werk. Hij kon geen Engels maar dat was ook niet nodig… haha… Nadat ik een hele rol keukenpapier verbruikt hat, gaf hij me aan het eind een zakje met gedroogd en gezouten rendiervlees, omdat hij het leuk vond om kennis met elkaar gemaakt te hebben. Ik voelde me echt vereerd. Ik eet maar kleine stukjes per keer, het smaakt heel goed.

Ik kon een keer bij een Nederlandse vrouw overnachten, die een deel van de tijd in Lapland woont, Michelle. Zo kon ik niet alleen weer eens lekker Nederlands kletsen maar haar ook veel vragen. Ze vertelde, dat ze hier met een groot respect omgaan met de dieren. Men leeft hier a.h.w. met de rendieren samen, de jacht heeft dan ook een heel andere betekenis dan bij ons. Daar denk ik aan, als ik weer een stukje rendiervlees uit het zakje haal en het dankbaar opeet.

Ach, ik zou nog zo veel willen vertellen, van de Fjells in Lapland, de door de gletsjers rond gevormde bergen, die twee miljard jaar geleden ontstonden, van de enorm grote Nationale Parken, waarvan er maar liefst 41 zijn, van de rendieren die daarboven inderdaad heel rustig op straat rondlopen, van de kruipbraam, die blijkbaar alleen in het noorden van Finland groeit, van… Maar het is onmogelijk, om alles te vertellen.

Ik vraag aan veel mensen, hoe het is voor hen, om zo dicht bij de Russische grens te wonen, of ze het ‘unheimisch’ (jullie weten het he, dat dit géén Duits woord is) vinden. Over het algemeen zeggen ze, niet bang te zijn, of maar een beetje. Rusland is altijd al zo dichtbij geweest, hoor ik, of: de Russische soldaten zijn nu allemaal in de Oekraïne, dan kunnen ze niet ook nog Finland aanvallen. Een jonge vrouw zei, dat er in het begin wel paniek heerste, maar dat die in de loop van de tijd weer wegzakte. Een stel heeft zelfs pas een paar maanden geleden een herberg overgenomen, 3 km van de grens. Anders dan veel andere Europese landen hebben de Finnen ook na de val van de muur hun leger op peil gehouden. Op een bevolking van 5,5 miljoen mensen kunnen ze in no time 240 000 soldaten op de been brengen. In totaal beschikken ze over 900 000 reservisten. Hun lidmaatschap in de NAVO is vast ook wel een geruststelling.

Het schijnt niet helemaal duidelijk te zijn, of de grenzen nou dicht zijn en alle gemeenschappelijke projecten en samenwerking gestopt zijn, officieel wel volgens mij. Van Michelle, de Nederlandse, hoorde ik, dat in het dorp waar ze woont, de grens na drie maanden weer open ging, en dat Russische kinderen hier naar school gaan. Zulke lokale initiatieven zijn blijkbaar ook mogelijk. Iemand anders zei tegen me, hij vindt het goed en terecht, dat de grens gesloten is. Als de mensen in Rusland zo dom zijn en dit allemaal meemaken, is het hun eigen schuld. Keihard. En niet erg genuanceerd naar mijn mening. Ik heb ook met een Rus gesproken, die meteen aan het begin van de oorlog met zijn gezin naar Finland kwam, met een toeristenvisum. Ze hadden verwacht (of misschien meer gehoopt), dat ‘Iemand’ snel dood zou gaan, daarbij richtte hij zijn hand als een pistool op zijn slaap. Nu blijven ze hier, want 'Iemand' leeft nog. Zijn ouders wonen in St. Petersburg, en zijn zoon ook nog, hij houdt zich schuil, zodat hij niet wordt opgeroepen. Hij (degene met wie ik sprak) durft zijn ouders en zijn zoon niet te bezoeken, er bestaat volgens hem wel een kleine kans dat hij gearresteerd gaat worden.

Zo verzamel ik mij toevertrouwde verhalen en meningen. Misschien kan ik daar mijn volgende beroep van maken… ?

Wel gek, hier is het zo vreedzaam als het maar kan, terwijl de machthebbers een paar kilometers verderop zo helemaal geen vreedzame plannen hebben. Nu is het natuurlijk ook zo, dat je het leven op vakantie altijd meer ontspannen en vredig ervaart, meestal krijg je ook niet zo veel mee van de ellende in de wereld, maar de stilte hier is toch iets bijzonders. Soms stop ik even, zodat ook mijn fietsgeluiden stil vallen, en luister ik alleen maar naar de stilte. Nog een keer Michelle: ze vertelde, dat de vraag ‘hoe gaat het?’ letterlijk vertaald betekent: wat hoor je?

Of ik zit op de camping aan het meer en kijk naar de eekhoorntjes, hoe ze met een onvoorstelbaar gemak verticaal de kaarsrechte bomen (voornamelijk sparren, dennen en berken) omhoog en omlaag glippen, over en weer springen. In de streek waar ik nu ben, zie ik veel eekhoorns. Of ik verbaas me over de specht, die tussen al die bomen uitgerekend de lantarenpaal uitkiest en tevergeefs probeert, een gat in het harde hout te hakken. Of ik word blij van de kleine vogeltjes, die tijdens het fietsen vrolijk voor me uit dansen, vlak boven de grond, meestal met meerderen samen. Ze hebben een witte onderkant. Wat zijn dat voor vogeltjes Jeroen?

Oje oje, mijn berichten worden steeds langer, ik vraag heel wat van jullie! Nu ga ik slapen, vandaag heb ik een heel huis voor mezelf. In het piepkleine dorpje waar ik nu ben, was het hetzelfde als gisteren, alles vol met berenjagers. Ik had me al op een vochtig-koud kamperen in de natuur ingesteld (de dichtstbijzijnde mogelijkheid was 40 km verder), toen iemand een privé adres regelde voor me, ongeveer 1,5 km van de straat af het bos in. Zou ik zelf nooit gevonden hebben. Morgen weer een stukje op mijn trouwe stalen ros… Het weer is wisselvallig, momenteel ideaal fietsweer, zon, wolken, kleine 20 Graden. Maar het schijnt wel meer geregend te hebben dan gemiddeld, de meren zijn tot de rand gevuld. En bij jullie is er ondertussen een hittegolf losgebarsten!

Als ik WIFI heb kan ik het bericht weer online zetten. Wel te rusten jullie allen, heb het goed! Anne